Mentalizacja

Jak mentalizacja pozwala lepiej rozumieć dziecko?

Czym jest mentalizacja?​
Zdolność do mentalizowania pozwala nam rozumieć, że zachowania nasze i innych osób mają swoje źródła w uczuciach, potrzebach, myślach i przekonaniach. Mogą być one niewidoczne na pierwszy rzut oka, dlatego tak ważna jest umiejętność domyślania się i ich odgadywania. Twórcy koncepcji mentalizacji (m.in. Peter Fonagy, Antony Bateman, Eia Asen) opisują mentalizowanie jako „przechowywanie umysłu w umyśle”, „zważanie na stany umysłowe własne i innych”, „patrzenie na siebie z zewnątrz i na innych od wewnątrz” „kultywacja w umyśle”.

Mentalizowanie polega na tym, że możemy czuć emocje i jednocześnie o nich myśleć i je rozumieć. Stanowi podstawę bardziej złożonego i pełniejszego obrazu siebie oraz bardziej stabilnej osobowości. Umożliwia rozróżnienie pomiędzy tym, co dzieje się wokół nas, a tym, co dzieje się w naszym wnętrzu.

Co więcej, zdolność do mentalizowania umożliwia lepsze rozumienie zachowań innych osób, co sprawia, że możemy na nie zareagować w sposób bardziej adekwatny, ponieważ odpowiadamy wtedy nie tylko na to, co druga osoba robi, ale przede wszystkim na to, co czuje i czego potrzebuje.
 
Zdolność do mentalizowania w relacji rodzic – dziecko
Rodzicielska zdolność do mentalizowania pełni bardzo ważną rolę w budowaniu dobrej relacji rodzic - dziecko. Mentalizowanie w kontekście relacji z dzieckiem to zdolność do rozumienia zachowań dziecka jako wynikających z przeżywanych przez niego emocji. Na przykład możemy zauważyć, że krzyk naszego dziecka jest wyrazem jego złości i protestu, wynikających z niezgody na coś, czego ono się boi. Dobrze mentalizujący rodzic nie tylko potrafi zrozumieć swoje dziecko, ale również rozmawia z nim o uczuciach, przez co uczy je nazywania emocji i rozumienia własnych przeżyć.

Mentalizujący rodzic potrafi uznać, że jego dziecko postrzega i przeżywa otaczający go świat w odniesieniu do własnej perspektywy oraz swoich indywidualnych emocji. Myśląc o tym, co przeżywa nasze dziecko możemy zauważyć, że widzi ono świat innymi oczami, niż nasze oraz, że może nie rozumieć spraw, które nam wydają się oczywiste. Zdolność mentalizowania to umiejętność i gotowość do adekwatnego odczytywania emocji i potrzeb dziecka, ich akceptacji oraz adekwatnej reakcji na nie. Na przykład płacz niemowlęcia może wskazywać, że coś je boli lub, że jest głodne, ale również może wyrażać jego smutek, samotność i tęsknotę za bliskością.    
​
Mentalizowanie ułatwia regulację emocjonalną, czyli radzenie sobie z własnymi emocjami, szczególnie kiedy są one przykre, nieprzyjemne lub bardzo intensywne. Początkowo, w pierwszych miesiącach życia dziecka, osobą całkowicie odpowiedzialną za regulację emocji dziecka jest jego rodzic, który uspokaja je, jednocześnie nazywając jego emocje i potrzeby. Dzięki temu w kolejnych latach życia dziecko uczy się tego, że emocje są czymś ważnym i potrzebnym. Uczy się wytrzymywać trudne emocje, myśleć o nich, rozumieć je i radzić sobie z nimi. Stopniowo uczy się, że jego emocje pochodzą z jego wnętrza i że jest ono za nie odpowiedzialne.

Dziecko może się tego uczyć, kiedy towarzyszy mu wrażliwy rodzic, który dostrzega i akceptuje różnorodne emocje dziecka, również te negatywne i konfliktowe. Rodzic, który potrafi zauważyć i uznać trudne przeżycia, takie jak uczucie utraty, żalu, złości, lęku, zamiast im zaprzeczać lub je odrzucać, będzie miał większą łatwość w uspokojeniu swojego dziecka. Tym samym staje się dla dziecka tzw. bezpieczną bazą, stwarza mu poczucie pewności i bezpieczeństwa, a w konsekwencji umożliwia mu swobodną eksplorację zarówno otaczającego je świata zewnętrznego, jak i świata jego uczuć, myśli, przeżyć. Dobrze mentalizujący rodzic, stwarza dziecku bezpieczne środowisko rozwoju.

dr Karolina Dejko-Wańczyk 
psycholog, psychoterapeuta

W przyszłym tygodniu ukaże się kolejny   artykuł   z serii  pod tytułem "Czym jest przywiązanie?". Zapraszamy do lektury.